Əhalinin dərmana xərclədiyi vəsaitlərin həcmi ilbəil artır. Təkcə bu ilin üç ayında ölkə vətəndaşları əczaçılıq məhsulları və tibbi ləvazimatlara 342,5 milyon manat pul xərcləyib. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, bu göstərici ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 9,1 faiz çoxdur. Ötən üç ay ərzində alıcıların son istehlak məqsədilə aldıqları mallara xərclədiyi vəsaitin 2,3 faizi əczaçılıq məhsulları və tibbi ləvazimatların alınmasına sərf olunub.
Əslində 10 faizə yaxın artım heç də kiçik rəqəm deyil. Dava-dərmana xərclənən vəsaitlərin artması birbaşa ailə büdcəsinə təsir edir. Bu isə əhali üçün əlavə yük yaradır. Dərman vasitələrinin icbari tibbi sığorta paketinə daxil edilməsi prosesinin yubanması bu yükü daha da ağırlaşdırır. Bəs, görəsən, dava-dərmana xərclənən vəsaitlərin artmasının kökündə nə dayanır? Dərman vasitələrinin icbari tibbi sığorta paketinə daxil edilməsi prosesi niyə ləngiyir?
“Qiymət artımı xərcləri artırır”
Sosial məsələlər üzrə ekspert İlqar Hüseynli dərman vasitələrinə çəkilən xərclərin artmasını bahalaşma ilə əlaqələndirir. Onun sözlərinə görə, son vaxtlar xeyli sayda dərman preparatının qiymətində artım baş verib: “Qiymət artdıqca, xərc də artır. Burada daha iki məqama diqqət etmək lazımdır. Birincisi, bioloji aktiv maddələr həkimlər tərəfindən geniş şəkildə reseptlərə yazılır. Dərman bazarında bir neçə şirkət var ki, bioloji aktiv maddələrlə bazarda dominantlıq edirlər. Onların gətirdiyi bioloji aktiv maddələr dərman preparatları ilə müqayisədə kifayət qədər bahadır. Bu da dövriyyədə öz fərqini göstərmiş olur. Nəticə etibarilə bu, əhalinin dərman vasitələrinə xərclədiyi vəsaitlərin artmasına rəvac verir”.
Ekspert vurğulayıb ki, əhalinin bu istiqamətdə yükünün azaldılması üçün dərman vasitələrinin icbari tibbi sığorta hesabına qarşılanması vacibdir: “Bu təcrübədən bir çox ölkələrdə istifadə olunur. Məsələn, Türkiyə təcrübəsində icbari tibbi sığortanın tətbiqi diaqnostikadan başlayaraq apteklərdən dərmanların buraxılmasına qədər davam edir. Azərbaycanda isə həmin zəncir qırılır. Bu zənciri bərpa etmək üçün özəl sektorla müəyyən razılaşmalar həyata keçirilməlidir”.
Mövsümi xəstəliklər çoxalıb
Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin üzvü Müşfiq Məmmədli isə hesab edir ki, bu istiqamətdə xərclərin artması bir neçə səbəblə bağlıdır: “Birincisi, dünyada bəzi preparatların qiymətində artım var. İkinci əsas məsələ mövsümi amillərlə bağlıdır. Adətən, qış aylarından başlayaraq yaz aylarının bitməsinə qədər olan dövr ən çox dərman preparatlarının istifadə olunduğu dövr hesab olunur. Yuxarı tənəffüs yolları xəstəlikləri, soyuqdəymə, virus infeksiyaları və sair əsasən bu dövrə təsadüf edir. Üçüncü məsələ ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda icbari tibbi sığortanın tətbiqindən sonra daha çox insan tibbi xidmətlərdən istifadə edir. Yəni, insanlar artıq sağlamlıqlarına daha ciddi yanaşırlar. Bu da dərman tələbatının və nəticədə ona ayrılan vəsaitin artmasına səbəb olur”.
Dərmanların icbari tibbi sığorta paketinə daxil edilməsi prosesinin ləngimə səbəblərinə gəlincə, millət vəkili hesab edir ki, bu məsələ tezliklə reallaşacaq: “Burada hər hansı ləngimə yoxdur. Məsələ ondan ibarətdir ki, qanunvericiliyə dəyişiklik zamanı müzakirələrdə bildirildi ki, proses mərhələli şəkildə həyata keçiriləcək. İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin vəsaitləri artdıqca ürək-damar, yuxarı tənəffüs yolları, həzm sistemi xəstəliklərinin müalicəsi üçün nəzərdə tutulan preparatlar və digər xəstəliklər üzrə dərman vasitələri icbari tibbi sığorta hesabına qarşılanacaq”.
“Bazarda rəqabətliliyin azlığı qiymət artımını şərtləndirir”
İqtisadçı-ekspert Eyyub Kərimli deyib ki, Azərbaycanın dərman preparatlarında idxaldan asılılığı yerli bazara təsirsiz ötüşmür: “Əhalinin dərmana çəkdiyi xərcin artmasının kökündə duran əsas məsələ qiymət artımıdır. Dərman vasitələri ilə bağlı idxaldan asılıyıq. Dünya bazarında bahalaşma yerli bazara birbaşa təsir göstərir. Ona görə ölkəmizdə dərman istehsalı ilə bağlı müvafiq addımların atılması vacibdir. Bəzi hallarda qiymət artımına inhisarçılıq meylləri də təsir göstərir. Çünki dərman vasitələri bazarda əsas paya malik bir neçə şirkət tərəfindən idxal olunur. Bazarda rəqabətliliyin azlığı qiymət artımını şərtləndirir”.
Pulsuz dərman təminatına nə vaxt başlanacaq?
İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyindən mövzu ilə bağlı “Kaspi”nin sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, ambulator şəraitdə resept əsasında istifadə olunan dərman vasitələrinin mərhələli qaydada icbari tibbi sığorta ilə qarşılanması nəzərdə tutulub: “Bununla bağlı “Tibbi sığorta haqqında” qanuna dəyişiklik Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq Fərmanı ilə ötən ilin sonu təsdiq olunub. Qanunun tələbindən irəli gələn tapşırıqların icra edilməsinə, mexanizmlərin yaradılmasına yarım ilə yaxın vaxt tələb olunduğundan dərman təminatına bu ilin ikinci yarısında başlanılması nəzərdə tutulub. 2025-ci ilin ikinci yarısından ürək-damar sistemi xəstəlikləri, növbəti illərdə isə həzm və tənəffüs sistemi xəstəlikləri üçün dərman vasitələrinin sığortaya daxil edilməsi planlaşdırılır”.
Apteklər xüsusi loqolarla işarələnəcək
Agentlikdən vurğulanıb ki, yenilənən Xidmətlər Zərfində təminata alınan dərmanların əsas təsiredici maddəsi və dozası qeyd olunacaq: “Buna əsasən icbari tibbi sığorta hesabına qarşılanan dərmanlarla bağlı pozitiv siyahı hazırlanacaq. Pozitiv siyahıda dərmanların brend adları və qiymətləri olacaq. Dərmanların qiyməti iki hissədən ibarət olacaq: şərti kompensasiya məbləği – Sığorta tərəfindən ödəniləcək məbləğ və müştərək maliyyələşmə məbləği (MMM) – vətəndaş tərəfindən ödəniləcək məbləğ. Qeyd edək ki, pərakəndə satış qiyməti Tarif Şurası tərəfindən müəyyən edilir. Eyni təsiredici maddənin olduğu dərmanların qiymətləri istehsalçıdan və ölkələrdən asılı olaraq fərqli ola bilər. Sığorta tərəfindən eyni tərkibli dərman istehsalçılarının hər birinə eyni məbləğ ödəniləcək. Vətəndaş tərəfindən seçilən dərmanın qiymətindən asılı olaraq, onun ödədiyi məbləğ isə fərqli ola bilər”.
Qurumdan o da qeyd edilib ki, icbari tibbi sığorta hesabına dərman təminatı yalnız elektron reseptlər əsasında həyata keçiriləcək: “Vətəndaş elektron reseptlə Agentlik ilə müqaviləsi olan aptekə yaxınlaşaraq reseptdəki dərmanların təsiredici maddəsi və dozalarına uyğun pozitiv siyahıdakı dərmanlardan birini seçə biləcək. Agentliklə müqaviləsi olan apteklər xüsusi loqolarla işarələnəcək ki, vətəndaşlar həmin aptekləri asanlıqla tanıya və tapa bilsinlər”. (“Kaspi” qəzeti)
